De rol van de Ottomaanse overheersing in de Barbarijse slavenhandel - DeepDive Podcast

Erik H. Jansen

De DeepDive Podcast (ENGLISH) over dit onderwerp kunt u hierboven beluisteren.

De verborgen waarheid en de pijn van een vergeten verleden

Wanneer je je begint te verdiepen in de geschiedenis van de Barbarijse slavenhandel, ontdek je een waarheid die eeuwenlang is verzwegen. Misschien wordt je nu pas bewust van het feit dat ook jouw voorouders slachtoffer konden zijn van deze slavernij. De schok van dit besef kan diep snijden. Want terwijl de geschiedenisboeken bol staan van de verhalen over de trans-Atlantische slavenhandel, blijft een even gruwelijke, maar grotendeels vergeten periode onbesproken: de ontelbare Europeanen die door de Barbarijse zeerovers werden geroofd en in slavernij werden gedwongen.

Het is een pijn die niet zomaar verdwijnt. Het idee dat jouw voorouders geen koloniale heersers of onderdrukkers waren, maar juist slachtoffers van een nietsontziende slavernij, kan een diepe wond slaan. Deze geschiedenis verdient het om erkend en herinnerd te worden. Het onrecht dat hen is aangedaan mag niet langer worden genegeerd.

De Ottomaanse controle over de Barbarijse kusten

De Barbarijse zeerovers opereerden niet in een machteloos politiek vacuüm. Integendeel, ze vielen onder de bescherming en controle van het Ottomaanse Rijk. Vanaf de 16e eeuw breidde het Ottomaanse Rijk zijn invloed uit over de Noord-Afrikaanse regio’s: Algiers, Tunis, Tripoli en later ook delen van Marokko. Officieel waren deze gebieden Ottomaanse provincies, geregeerd door zogenaamde ‘Dey’s’ en ‘Bey’s’, lokale heersers die trouw zwoeren aan de sultan in Istanbul.

De Ottomanen zagen de Barbarijse zeerovers als een nuttig instrument in hun geopolitieke strijd tegen christelijke machten. Door middel van piraterij en slavenhandel konden ze de Europese handelsroutes verstoren en enorme rijkdommen vergaren. Europese slaven werden in heel Noord-Afrika en zelfs diep in het Ottomaanse hartland verkocht, waar ze terechtkwamen in de huishoudens van edelen, de galeren van de Ottomaanse vloot of als arbeiders in de mijnen en plantages.

De gruwelen van slavernij onder Ottomaanse heerschappij

Onder het bewind van de Ottomanen werd slavernij een wijdverspreide en georganiseerde industrie. Slaventransporten werden efficiënt beheerd en gedistribueerd door het Ottomaanse handelsnetwerk. Veel Europese slaven werden naar Istanbul gebracht, waar ze dienden als bedienden, hovelingen of harempersoneel. Anderen werden ingezet als roeiers op Ottomaanse oorlogsschepen – een verschrikkelijk lot, aangezien galeislaven vaak tot hun dood toe aan de roeibanken geketend bleven.

Daarnaast kende het Ottomaanse Rijk een vorm van slavernij die bekendstaat als het ‘Devshirme’-systeem, waarbij christelijke jongens uit de Balkan werden geroofd en opgeleid tot Janitsaren, de elitetroepen van de sultan. Hoewel dit systeem enigszins verschilt van de Barbarijse slavenhandel, toont het de institutionele verankering van slavernij binnen het Ottomaanse regime.

De vergeten oorlogen tegen de Barbarijse zeerovers

Hoewel de Barbarijse slavenhandel eeuwenlang voortduurde, waren er verschillende Europese landen die uiteindelijk actie ondernamen. Met name in de 17e en 18e eeuw probeerden landen als Spanje, Frankrijk, Engeland en Nederland militaire expedities uit te voeren tegen de Barbarijse staten. Toch bleven deze aanvallen vaak beperkt en konden de zeerovers hun slavenhandel lange tijd voortzetten met de zegen van de Ottomanen.

Pas in de vroege 19e eeuw kwam er een einde aan de Barbarijse slavenhandel, voornamelijk door de militaire druk van westerse mogendheden. In 1816 bombardeerde de Britse marine de haven van Algiers om de vrijlating van Europese slaven af te dwingen. Later, in 1830, veroverden de Fransen Algiers en beëindigden definitief de slavernij in de regio. Dit markeerde het begin van de koloniale overheersing van Noord-Afrika door Europese machten, die paradoxaal genoeg de slavernij afschaften in een gebied dat eeuwenlang een centrum van de slavenhandel was geweest.

Waarom herdenking en erkenning noodzakelijk zijn

Het is tijd om deze geschiedenis niet langer te negeren. De slachtoffers van de Barbarijse slavenhandel verdienen dezelfde erkenning als andere slachtoffers van historische slavernij. Daarom is het cruciaal dat we een officiële herdenkingsdag instellen: een dag waarop we stilstaan bij de Europeanen die door de Barbarijse zeerovers en het Ottomaanse Rijk tot slaaf werden gemaakt.

Een geschikte datum hiervoor is 20 juni, de dag waarop in 1631 de beruchte aanval op Baltimore (Ierland) plaatsvond, waarbij hele dorpen werden weggevaagd en hun inwoners in slavernij werden afgevoerd. Op deze dag zouden we niet alleen de slachtoffers herdenken, maar ook bewustwording creëren over een verleden dat te lang in de schaduw is gebleven.

Officiële excuses en compensatie

Naast herdenking is er ook noodzaak voor erkenning op politiek niveau. Net zoals voormalige koloniale mogendheden excuses hebben aangeboden voor hun rol in de trans-Atlantische slavenhandel, is het tijd dat de landen die profiteerden van de Barbarijse slavernij – waaronder Algerije, Tunesië, Libië, Marokko en Turkije als opvolger van het Ottomaanse Rijk – verantwoordelijkheid nemen voor hun historische daden.

Wat zou dit kunnen inhouden?

• Officiële excuses: een publieke erkenning van het leed dat de Barbarijse slavenhandel heeft veroorzaakt.

• Historisch onderzoek: samenwerking tussen Europese en Noord-Afrikaanse academici om de omvang van de Barbarijse slavernij beter te documenteren.

• Schadevergoeding: net zoals in andere gevallen van historisch onrecht, zouden er financiële compensaties kunnen worden overwogen voor de landen waarvan burgers destijds tot slaaf werden gemaakt.

De last van een vergeten verleden

Voor veel mensen is deze geschiedenis nog steeds een open wond. Vóórdat je je bewust werd van deze geschiedenis, leefde je misschien in onwetendheid. Maar nu je de waarheid kent, voel je de diepe pijn van een onrecht dat generaties lang is genegeerd. De ontvoering en slavernij van jouw voorouders, de miskenning van hun lijden, en de selectieve geschiedschrijving maken deze pijn des te schrijnender.

Deze geschiedenis verdient het om erkend en herkend te worden. Daarom willen wij op 20 juni een officiële herdenkingsdag organiseren in steden zoals Baltimore, Egmond aan Zee en Scheveningen. Tijdens deze plechtigheid willen wij tevens de leiders van de betrokken landen uitnodigen om hun excuses aan te bieden en hun verantwoordelijkheid te erkennen.

De waarheid mag niet langer verborgen blijven. Het is tijd voor erkenning en gerechtigheid.

We’re Sorry (Üzgünüz)

#BarbarijseSlavenhandel

#OttomaanseSlavernij

#VergetenSlachtoffers

#20JuniHerdenking

#ErkenningEnExcuses

#BarbarySlaveTrade

#OttomanSlavery

#ForgottenVictims

#20JuneRemembrance

#RecognitionAndApology

Meer over de Barbarijse slaven:

Dank u voor uw herinnering aan de Barbarijse slaven.