Herdenking van de Barbarijse slaven: de vergeten invallen aan de Nederlandse kustgebieden

Erik H. Jansen

Van de 16e tot de 19e eeuw werden de Europese kustlijnen geteisterd door Barbarijse zeerovers, piraten uit Noord-Afrika die voornamelijk opereerden vanuit de kusten van Marokko, Algerije, Tunesië en Libië, destijds bekend als de Barbarijse kust. Deze zeerovers waren berucht om hun aanvallen op Europese kustplaatsen en schepen, waarbij ze blanke mensen ontvoerden om hen als slaven te verkopen in Noord-Afrika en het Ottomaanse Rijk. Nederland, met zijn uitgebreide kustlijn en bloeiende maritieme handel, was een regelmatig doelwit van deze piraten. In dit artikel zullen we een diepgaand overzicht geven van de invallen van Barbarijse zeerovers in Nederland, de impact ervan op de Nederlandse samenleving en de bredere context van de Barbarijse slavenhandel.

Vergeten Schaduwen

De Barbarijse zeerovers en hun aanvallen

Achtergrond van de Barbarijse zeerovers

De Barbarijse zeerovers waren niet zomaar piraten; ze hadden vaak de steun van de regeringen van de Barbarijse staten en opereerden als een vorm van staatsgesanctioneerde piraterij. De zeerovers, waaronder veel tot de islam bekeerde Europeanen zoals de beruchte Nederlandse renegaat Jan Janszoon (ook bekend als Mourad Raïs, de blonde Arabier), vielen Europese schepen en kustdorpen aan, waarbij ze duizenden mensen ontvoerden. Deze aanvallen werden deels gemotiveerd door economische voordelen en deels door religieuze vijandigheid tussen het christelijke Europa en het islamitische Noord-Afrika.

De blonde Arabier, Jan Janszoon

De aanvallen op Nederland

Baltimore, Ierland (1631)

Hoewel niet in Nederland, is de aanval op Baltimore in Ierland een opvallend voorbeeld van Barbarijse piraterij geleid door een Nederlandse renegaat. Op 20 juni 1631 viel een groep zeerovers onder leiding van Jan Janszoon het kustplaatsje Baltimore aan. Bij deze aanval werden bijna 100 inwoners ontvoerd, waaronder mannen, vrouwen en kinderen. Ze werden naar Algiers gebracht en als slaven verkocht. Deze aanval had een verwoestende impact op de gemeenschap en leidde tot een langdurige angst voor verdere aanvallen.

Egmond aan Zee (1629)

In 1629 werd het Nederlandse vissersdorp Egmond aan Zee aangevallen door Barbarijse zeerovers. Tijdens deze aanval werden verschillende inwoners gevangengenomen en naar Noord-Afrika gebracht om als slaven te worden verkocht. De aanvallen zorgden voor grote onrust en angst onder de bevolking, die zich steeds minder veilig voelde in hun eigen dorp. Er zijn geen exacte cijfers bekend van het aantal ontvoerden, maar de impact op de gemeenschap was aanzienlijk.

Scheveningen

Scheveningen, een ander vissersdorp aan de Nederlandse kust, werd eveneens getroffen door Barbarijse zeerovers. Vissers die op zee waren, werden vaak het doelwit van deze piraten. De zeerovers vielen de vissersschepen aan, namen de bemanning gevangen en brachten hen naar Noord-Afrika om als slaven te worden verkocht. Deze aanvallen hadden een grote impact op de vissersgemeenschap en leidden tot verhoogde waakzaamheid en defensieve maatregelen.

De slavernij en gevangenschap in Noord-Afrika

Aantallen en levensomstandigheden

Hoewel exacte cijfers moeilijk te verifiëren zijn, wordt geschat dat tussen de 16e en 19e eeuw duizenden Europeanen, waaronder Nederlanders, als slaven werden verkocht in Noord-Afrika. Historische documenten wijzen op de ontvoering van mogelijk tienduizenden mensen uit heel Europa door Barbarijse zeerovers. Deze slaven werden ingezet in diverse werkzaamheden, variërend van huishoudelijk werk tot zware arbeid in de landbouw en scheepsbouw. De levensomstandigheden van de slaven waren vaak erbarmelijk, met weinig kans op ontsnapping of vrijlating.

Bekende gevangenen en hun verhalen

Er zijn verschillende verhalen van Nederlanders die gevangen werden genomen door Barbarijse zeerovers. Een van de bekendste verhalen is dat van Adriaen Matham, een Nederlandse schilder die in 1641 werd ontvoerd en later zijn ervaringen vastlegde. Zijn werk biedt een zeldzaam inkijkje in het leven van Europese slaven in Noord-Afrika.

De Nederlandse reactie en verdedigingsmaatregelen

Diplomatie en losgeld

De Nederlandse overheid en rijke families probeerden vaak hun gevangengenomen landgenoten vrij te kopen door middel van diplomatie en het betalen van losgeld. Verschillende fondsen en organisaties werden opgericht om geld in te zamelen voor de vrijlating van slaven. Dit losgeld werd soms betaald door de Nederlandse overheid, soms door lokale overheden of particuliere burgers.

Verdedigingsmaatregelen

Om zich te beschermen tegen de aanvallen van de Barbarijse zeerovers, werden verschillende maatregelen genomen. Dit omvatte de versterking van kustverdedigingen, de bouw van wachttorens en forten, en de inzet van marinepatrouilles. Er werd ook samengewerkt met andere Europese landen om gezamenlijk op te treden tegen de dreiging van piraterij.

Oproep voor een herdenkingsdag voor de Barbarijse slaven

Het vergeten verleden

Hoewel de aanvallen van de Barbarijse zeerovers en de ontvoering van duizenden Europeanen, waaronder veel Nederlanders, diepe littekens hebben achtergelaten in de geschiedenis, begint dit pijnlijke verleden langzaam in de vergetelheid te raken. De verhalen van de ontvoerde mannen, vrouwen en kinderen die als slaven werden verkocht in Noord-Afrika zijn grotendeels uit het collectieve geheugen verdwenen. Deze vergeten geschiedenis verdient echter onze aandacht en erkenning.

Waarom een herdenkingsdag?

Een herdenkingsdag voor de slachtoffers van de Barbarijse zeerovers is essentieel om verschillende redenen:

• Herinnering en erkenning
  Veel van de slachtoffers van de Barbarijse zeerovers hebben geen stem in onze huidige historische narratieven. Door een herdenkingsdag in te stellen, geven we hen de erkenning die ze verdienen en voorkomen we dat hun lijden wordt vergeten.

• Onderwijs en bewustwording
  Een herdenkingsdag biedt een kans om educatieve initiatieven te lanceren en het publiek bewust te maken van deze vaak over het hoofd geziene periode in de Europese en Nederlandse geschiedenis. Het helpt ook om de bredere impact van slavernij en piraterij op de ontwikkeling van onze moderne samenleving te begrijpen.

• Respect en reflectie
  Het is belangrijk om respect te tonen voor de ontelbare mannen, vrouwen en kinderen die werden ontvoerd en verkocht als slaven. Een herdenkingsdag stelt ons in staat om te reflecteren op hun lijden en de onrechtvaardigheden van het verleden, en om te streven naar een wereld waar dergelijke wreedheden niet meer plaatsvinden.

• Gemeenschapsvorming
  Door een herdenkingsdag te hebben, kunnen gemeenschappen samenkomen om te herdenken, te leren en te groeien. Het biedt een moment van eenheid en solidariteit, waarbij we gezamenlijk het verleden herdenken en ons inzetten voor een rechtvaardigere toekomst.

Voorstel voor de herdenkingsdag

Wij roepen op tot de instelling van een jaarlijkse herdenkingsdag voor de Barbarijse slaven op 20 juni, de datum van de aanval op Baltimore in 1631. Deze datum symboliseert de bredere impact van de Barbarijse zeerovers op Europese gemeenschappen en dient als een krachtige herinnering aan de wreedheden die vele onschuldige mensen hebben doorstaan. Op deze dag kunnen we stil staan bij de ontvoeringen en het lijden, en educatieve evenementen organiseren om het bewustzijn te vergroten.

Activiteiten voor de herdenkingsdag

• Herdenkingsceremonies
  Organiseer plechtigheden in steden en dorpen die door de Barbarijse zeerovers zijn getroffen, waar gemeenschappen samenkomen om de slachtoffers te herdenken.

• Educatieve programma's
  Scholen en universiteiten kunnen lezingen, tentoonstellingen en filmvertoningen organiseren om de geschiedenis van de Barbarijse zeerovers en hun impact te belichten.

• Publicaties en media
  Publiceer artikelen, boeken en documentaires die het verhaal van de Barbarijse slaven vertellen en het bredere publiek informeren.

• Community events
  Faciliteer gemeenschapsevenementen zoals lezingen, discussies en culturele uitvoeringen die de geschiedenis en de erfenis van de blanke Barbarijse slaven verkennen.

De aanvallen van Barbarijse zeerovers op Europese kustplaatsen, waaronder Baltimore, Egmond aan Zee en Scheveningen, hadden een verwoestende impact op de getroffen gemeenschappen. De ontvoering van inwoners en hun verkoop als slaven in Noord-Afrika zorgde voor angst, onzekerheid en een gevoel van onveiligheid. Deze gebeurtenissen herinneren ons aan de wreedheden van de slavernij en de voortdurende strijd voor vrijheid en veiligheid. Het instellen van een herdenkingsdag voor de Barbarijse slaven is een belangrijke stap om deze vergeten geschiedenis te erkennen, te herdenken en ervoor te zorgen dat de verhalen van de slachtoffers niet verloren gaan in de tijd.

#BarbarijseZeerovers

#NederlandseGeschiedenis

#Slavernij

#Kustaanvallen

#BaltimoreEgmondScheveningen

#BarbaryPirates

#DutchHistory

#Slavery

#CoastalRaids

#BaltimoreEgmondScheveningen

Meer over de Barbarijse slaven: