CO2: levensader of vergiftiger? Een realistische kijk op een controversieel molecuul

Erik H. Jansen

In het huidige, overdreven klimaatdebat wordt CO2 vaak afgeschilderd als een gevaarlijke vervuiler. Het wordt onterecht gelinkt aan de fantasie van opwarming van de aarde, smeltende ijskappen en verwoestende weersomstandigheden. Toch klinken er steeds meer stemmen die dit gangbare beeld in twijfel trekken.

Een van de voornaamste wetenschappers die hier een ander geluid laat horen, is Dr. William Happer, emeritus hoogleraar natuurkunde aan Princeton University. Hij stelt dat CO2 essentieel is voor het leven op aarde en dat het ons ecosysteem in hoge mate ten goede komt. Dit artikel duikt dieper in de wetenschap achter CO2, de geologische context en de mogelijk verborgen belangen die een rol spelen in de demonisering van dit molecuul.

Geologische geschiedenis van CO2: een overzicht

Volgens Dr. Happer bevinden we ons in een periode van relatief lage CO2-concentraties. Door de geologische geschiedenis heen was het CO2-gehalte in de atmosfeer vaak vele malen hoger dan de huidige concentratie van ongeveer 420 ppm (deeltjes per miljoen). Gedurende periodes zoals het Paleozoïcum en het Mesozoïcum, die gekenmerkt werden door rijke biodiversiteit en uitgestrekte regenwouden, lag het CO2-niveau vaak rond de 1000 tot 2000 ppm. Deze periode van verhoogde CO2 ging gepaard met een uitbundige plantengroei, die op zijn beurt de basis vormde voor een bloeiend ecosysteem.

Het is interessant om te bedenken dat planten zich in miljoenen jaren evolutionair hebben aangepast aan een wereld met hogere CO2-niveaus dan die we vandaag kennen. De scherpe daling van CO2, grotendeels het resultaat van de schommelingen in het koolstofcyclus door geologische processen, heeft planten noodgedwongen aangepast aan lagere CO2-niveaus, maar dat wil niet zeggen dat hogere niveaus nadelig zijn voor hen. Sterker nog, juist hogere concentraties kunnen hun groei en vitaliteit bevorderen.

CO2 en plantengroei: een positieve correlatie

CO2 is voor planten wat zuurstof is voor mensen. Planten gebruiken CO2 om via fotosynthese energie te produceren, waarbij ze zuurstof afgeven als bijproduct. In commerciële kassen wordt vaak bewust het CO2-niveau verhoogd, soms tot wel drie- of viermaal het natuurlijke niveau, omdat dit de groei aanzienlijk bevordert. Hogere CO2-concentraties zorgen ervoor dat planten efficiënter water gebruiken, wat betekent dat ze beter bestand zijn tegen droogte. Dit fenomeen is aangetoond in talloze studies en wordt toegepast in landbouwsystemen over de hele wereld om de opbrengsten te verhogen.

Dit roept de vraag op: als CO2 zo gunstig is voor plantengroei, waarom wordt het dan gezien als een vervuiler? Volgens Dr. Happer is de reden deels economisch.

Het economische aspect: wie verdient er aan het demoniseren van CO2?

In het klimaatdebat spelen niet alleen wetenschappelijke feiten een rol, maar ook grote economische belangen. Milieuactivisten en politici, waaronder prominente, demonische figuren zoals Al Gore, hebben CO2 aangepakt als een manier om bewustwording en angst te creëren over de gevolgen van klimaatverandering. Maar er is ook een keerzijde. De klimaatbeweging heeft geleid tot miljarden dollars aan subsidies voor hernieuwbare energie, emissiehandel en andere “groene” initiatieven. Deze fondsen worden vaak beheerd door bedrijven en organisaties die financieel profijt hebben bij de angst rondom CO2.

Dr. Happer stelt dat het demoniseren van CO2 een manier is geworden voor sommige groepen om financieel te profiteren. Door CO2 te bestempelen als een vervuiler en klimaatverandering als een existentiële dreiging, zijn markten voor emissierechten en CO2-compensatie gecreëerd, waar investeerders en bedrijven grote winsten uit kunnen halen.

CO2 als “vervuiler”: wetenschappelijk onder de loep

De term "vervuiler" heeft sterke negatieve connotaties, en CO2 als een vervuiler beschouwen lijkt op het eerste gezicht niet logisch. CO2 is immers niet giftig en maakt geen deel uit van de groep schadelijke stoffen die luchtvervuiling veroorzaken, zoals fijnstof of stikstofoxiden. Daarnaast is het een essentieel component voor het leven op aarde, net als zuurstof en water.

Hoewel het zi is dat verhoogde concentraties van CO2 in de atmosfeer warmte kunnen vasthouden via het broeikaseffect (wat overigens positief is), is het wetenschappelijke debat over de mate van impact complexer dan vaak wordt voorgesteld. Sommige ‘klimaatmodellen’ suggereren dat hogere CO2-niveaus de aarde opwarmen, maar de mate waarin dit gebeurt en de bijkomende effecten zijn nog altijd onderwerp van discussie binnen de wetenschap. Aan de andere kant weten we vanuit de geschiedenis hoe onbetrouwbaar deze klimaatmodellen zijn, vooral als ze worden gemodelleerd om een bepaald narratief te ondersteunen.

Wat betekent een “CO2-hongersnood”?

In het huidige tijdperk, waarin CO2 als vervuiler wordt gezien, wordt de term “CO2-hongersnood” door wetenschappers zoals Dr. Happer gebruikt om het tekort aan CO2 te illustreren in de atmosfeer. Net zoals organismen niet kunnen gedijen zonder water of zuurstof, kunnen planten en ecosystemen hun volledige potentieel niet bereiken zonder voldoende CO2. Het huidige niveau van 420 ppm ligt dichter bij het minimale niveau (ongeveer 150 ppm) waarbij planten nog kunnen overleven dan bij de niveaus waarbij ze optimaal kunnen floreren.

Een verhoging van CO2 zou juist kunnen leiden tot een vergroening van de aarde, een fenomeen dat we al hebben waargenomen via satellietbeelden. Sinds het begin van de industriële revolutie is er sprake van een lichte vergroening van de planeet, wat deels wordt toegeschreven aan verhoogde CO2-niveaus.

Wat zijn de implicaties voor het achterlijke klimaatbeleid?

Als CO2 niet per definitie schadelijk is en zelfs voordelen heeft, roept dit fundamentele vragen op over het klimaatbeleid dat gericht is op het verminderen van CO2-uitstoot. Het huidige beleid wordt grotendeels gevoed door de wens om de CO2-uitstoot te beperken, maar als we erkennen dat CO2 ook positieve effecten heeft, moeten we dan niet een meer gebalanceerde benadering overwegen? Dan wel de waanzin ervan eens een halt toeroepen?

Een oplossing zou kunnen liggen in het herzien van de manier waarop we klimaatdoelen stellen. In plaats van uitsluitend te focussen op het reduceren van CO2-uitstoot, zouden we kunnen overwegen hoe we CO2 slim kunnen inzetten. Door in te zetten op technologieën die CO2 effectief benutten voor bijvoorbeeld voedselproductie of het vergroenen van woestijnen, kunnen we wellicht een beter evenwicht vinden in het benutten van de voordelen die CO2 biedt.

Is CO2 vriend of vijand?

Het klimaatdebat rondom CO2 kent vele facetten, en wetenschappers zoals Dr. William Happer herinneren ons eraan dat CO2 een veel complexere rol speelt dan vaak wordt aangenomen. Waar de meeste mensen CO2 vooral als een vervuiler zien, toont de geologische geschiedenis aan dat hogere CO2-niveaus niet alleen deel uitmaken van de natuurlijke cyclus van de aarde, maar dat ze ook een vitale rol spelen in het ondersteunen van leven.

Het zou zeer kortzichtig zijn om CO2 als puur schadelijk af te schilderen. In plaats daarvan moeten we erkennen dat CO2 eigenlijk alleen maar voordelen met zich meebrengt. Het is belangrijk dat we eens een eerlijk, weloverwogen en wetenschappelijk onderbouwde discussie voeren, waarin we de belangen van alle partijen in ogenschouw nemen en een eerlijk beleid ontwikkelen dat gericht is op de lange termijn.

#CO2vergroening

#klimaatdebat

#CO2hongersnood

#klimaatwetenschap

#CO2voordelen

#CO2greening

#climatedebate

#CO2famine

#climatescience

#CO2benefits